Umiejętności Osobiste - Skuteczne podejmowanie decyzji

6.1. Skuteczne rozpoznawanie sytuacji decyzyjnej

Mogłoby się wydawać, że podejmowanie decyzji to prosta sprawa. Jednak większość z nas ma z tym poważne problemy. Nie wiemy, jak świadomie i rozważnie podejmować ważne dla nas decyzje, zaś na mniej istotne decyzje poświęcamy często nieproporcjonalnie dużą ilość czasu.

6.1.1. Na czym polega proces decyzyjny

Podejmujemy decyzje w każdym momencie naszego życia - te ważne, dotyczące przyszłości, i te codzienne, np. co kupić do jedzenia?, co na siebie włożyć? Wydaje się, że decyzje dotyczące priorytetów powinny być podejmowane po głębokiej analizie, przemyśleniu i przedyskutowaniu z zaufanymi ludźmi, a te codzienne - szybko, bez większego namysłu i nakładu energii. Tymczasem często jest dokładnie na odwrót: ważne decyzje podejmujemy pod wpływem impulsu, bez przemyślenia, a na te mniej ważne poświęcamy więcej czasu. Dlaczego tak jest?

Nie zastanawiamy się, czy można udoskonalić nasze decyzje, bardziej twórczo zareagować w sytuacji wyboru czy konfliktu. Tymczasem wobec każdego ze stojących przed nami zadań mamy w rzeczywistości wolność wyboru: podobno z każdej sytuacji istnieją co najmniej dwa wyjścia. Ważne jest, żeby mieć świadomość tego, jakie czynniki wpływają na podejmowanie decyzji. Im więcej wiemy o procesie decydowania, tym bardziej świadome i zadowalające decyzje będziemy podejmować w przyszłości.

6.1.2. Czynniki wpływające na podejmowanie decyzji

W znacznej mierze na nasze decyzje wpływa nie racjonalny ogląd sytuacji czy przewidywanie skutków decyzji, ale emocje, wpływ innych ludzi i osobisty kodeks wartości. W badaniach Nicholasa Nicholadisa, który przeanalizował 332 decyzje podjęte przez urzędników sektora publicznego, osoby rzadko podejmowały decyzje, opierając się na czystej logice oraz szukaniu optymalnego rozwiązania, lecz starały się szukać kompromisu pomiędzy dwiema opcjami, takimi, które:

·                     były zgodne, przynajmniej w pewnym zakresie, z ich interesem, z ich i potrzebami i wartościami, jakie wyznają,

·                     zgadzały się z systemem wartości ich przełożonych,

·                     były do przyjęcia zarówno dla osób, których dotyczyłaby ta decyzja, jak i tych, które miałyby ją wykonać,

·                     wyglądałyby rozsądnie w kontekście sprawy,

·                     zawierałyby wymówkę lub możliwość wycofania się w razie ewentualnej porażki.

Można by dyskutować, na ile celne były obserwacje Nicholadisa, ale niezaprzeczalnie wskazują one na ogromny udział w podejmowaniu decyzji czynników, które można by uznać za nielogiczne. Są to:

·                     nasze emocje,

·                     inni ludzie,

·                     wyznawany przez nas system wartości.

6.1.3. Znaczenie emocjonalnego stosunku wobec ocenianych faktów

Uczucia wpływają na nasze oceny i przez to - na podejmowanie decyzji. Wpływają one na ocenę nas samych i innych ludzi oraz zdarzeń życiowych. Ludzie w dobrych nastrojach dokonują zdecydowanie pozytywnej oceny innych ludzi, optymistycznie patrzą na stan gospodarki, własne powodzenie, są łagodniejsi w ocenie wykroczeń. Dlaczego tak się dzieje?

Łatwiej aktywizujemy i wydobywamy z pamięci te informacje, które są zgodne z naszym nastrojem. A zatem gdy jesteśmy w pozytywnym nastroju, mamy łatwiejszy dostęp do informacji pozytywnych. Z kolei w nastroju negatywnym - mamy łatwiejszy dostęp do informacji negatywnych. Informacje, do których mamy w danej chwili dostęp, wpływają na to, jakie decyzje podejmujemy.

Jak zatem kontrolować wpływ emocji na podejmowanie decyzji?

·                     Nie podejmuj ważnych decyzji w zbyt dobrym nastroju.

·                     Gdy jesteś w złym nastroju, również odłóż podejmowanie decyzji na później.

·                     Najbardziej pożądany jest stan neutralny.

6.1.4. Społeczny kontekst podejmowania decyzji

Żyjemy w niesłychanie skomplikowanym otoczeniu i stresogennych warunkach. Trudno oczekiwać, abyśmy w każdej sytuacji decyzyjnej szczegółowo analizowali każdy możliwy aspekt. Nie jest to możliwe nawet dla prostych, codziennych decyzji. Zamiast tego często posługujemy się różnymi stereotypami czy założeniami (z grubsza prawdziwymi), aby móc zaklasyfikować napotkane doświadczenia na podstawie pewnych nielicznych cech i reagować na te podstawowe cechy.

Te umysłowe "przejścia na skróty", których na co dzień używamy w naszym wnioskowaniu, zostały nazwane heurystykami sądzenia. Wszystko wskazuje na to, że ze względu na tempo życia uzależnienie od wskaźników sterujących naszym zachowaniem w przyszłości będzie rosło. Dlatego ważne jest byśmy byli świadomi, jakich uproszczeń używamy.

To, że reagujemy w sposób automatyczny, posługując się heurystykami, sprawia, że jesteśmy podatni na różne wpływy. Techniki wywierania wpływu na innych można zaklasyfikować do jednej z 6 kategorii. Każda z nich opiera się na jednej podstawowej regule psychologicznej sterującej przebiegiem ludzkiego zachowania. Reguły te nazywamy narzędziami wpływu społecznego, są to:

1.                  Reguła wzajemności mówi o tym, że powinniśmy starać się odwdzięczyć osobie, która dostarczyła nam jakieś dobro. Jest ona na tyle silna, że może zniwelować wpływ innych czynników na nasze decyzje. Zobowiązanie do wzajemności wzbudzają nawet drobne lub nieproszone przysługi.

2.                  Reguła konsekwencji i zaangażowania mówi o tym, że gdy dokonamy wyboru, musimy zachowywać się zgodnie z tym, co wybraliśmy. Konsekwencję powszechnie uważa się za pozytywną cechę, zaś niekonsekwencję - za negatywną. Konsekwentne trzymanie się decyzji zwalnia z konieczności ciągłego analizowania napływających informacji, niemniej czasami może być pułapką. Wyzwalaczem tej reguły jest zaangażowanie. Jest ono najbardziej skuteczne, gdy ma charakter aktywny, wymaga wysiłku i widziane jest przez nas jako wewnętrznie umotywowane.

3.                  Reguła społecznego dowodu słuszności mówi o tym, że uważamy jakieś zachowanie za poprawne o tyle, o ile widzimy innych, którzy tak się zachowują. Najbardziej jesteśmy skłonni uznać działania innych za słuszne, gdy jesteśmy niepewni swego, sytuacja jest niejasna i dwuznaczna. Wskazówek co do poprawności naszego postępowania szukamy w zachowaniach ludzi podobnych do nas.

4.                  Reguła lubienia mówi o tym, że zgadzamy się spełniać prośby osób, które znamy i lubimy. Czynnikami decydującymi o sympatii do jakiejś osoby są często atrakcyjność fizyczna, podobieństwo np. zainteresowań, cech charakteru, stroju, komplementy wyrażane pod naszym adresem, częstość kontaktów, skojarzenie z czymś, co lubimy.

5.                  Reguła autorytetu mówi o tym, że mamy być posłuszni autorytetom. Jesteśmy skłonni całkowicie i we wszystkich kwestiach ulegać autorytetowi.

6.                  Reguła niedostępności mówi o tym, że przypisujemy większą wartość temu, co niedostępne. Ta reguła pracuje w życiu codziennym, bo nieosiągalne rzeczy są dla nas cenniejsze. Nieosiągalność jakiejś możliwości oznacza utratę swobody wyboru, a to budzi nasz opór - dlatego pragniemy tego, co niedostępne. Zagrożenie potencjalną utratą jest bardziej znaczące, niż myślenie o potencjalnych zyskach, a ograniczenie dostępności jakiegoś dobra powoduje, że bardziej go pragniemy.

6.1.5. System wartości jako ważny czynnik determinujący decyzje osobiste

Osobista decyzja, tak jak osobisty sukces, musi być oparta na pewnym rdzeniu, którym są określone wartości. Nasze decyzje wypływają z wartości, jakie wyznajemy w życiu. Musimy zatem uświadamiać sobie, na jakich wartościach opierają się nasze decyzje. Czy są to wartości materialne związane z posiadaniem? Czy władza zajmuje w naszej hierarchii wysoką pozycję? A jeśli nie władza, to może sława lub prestiż? Może przyjemności - bogactwo wrażeń, podróże, estetyka otoczenia? Może rodzina? Może zaś jesteśmy tymi, dla których inteligencja, wiedza i szacunek dla innych jest nieodłącznym składnikiem powodzenia życiowego.

Wpisz sobie najważniejsze dla Ciebie wartości i aktywności życiowe - 6, 8 lub 10 z nich. Następnie rozrysuj dla nich koło - każda ćwiartka koła jest poświęcona jednej wartości/aktywności. Dla każdej z nich wyznacz sobie skalę punktową od 1 do 10, a następnie oceń według tej skali poziom satysfakcji w tej dziedzinie Twojego życia. Po przyznaniu odpowiednich wartości liczbowych poszczególnym aktywnościom odpowiedz sobie na pytanie: w której aktywności chcesz coś udoskonalić, poprawić, dać więcej energii?

W dziedzinach, w których odczuwasz największą satysfakcję, łatwiej jest podejmować decyzje. Te wartości są jak azymut w Twoim procesie decyzyjnym. Jeśli jednak podejmujesz decyzję, kierując się wartościami, w związku z którymi odczuwasz niski poziom satysfakcji - zachowaj szczególną ostrożność. W wypadku takiego "zaniedbanego obszaru" Twoja decyzja będzie wymagała głębszego przemyślenia, liczniejszych konsultacji.

6.1.6. Podsumowanie

Jeśli chcesz świadomie i odpowiedzialnie podejmować ważne życiowe decyzje, musisz przede wszystkim uświadamiać sobie, jakie czynniki zazwyczaj wpływają na proces decyzyjny. 

Na to, jakie decyzje podejmujemy, wpływają nasze emocje. Dlatego staraj się podejmować decyzje, gdy jesteś w nastroju neutralnym - nie nazbyt optymistycznym, ale też nie pesymistycznym.

Na nasze decyzje mają wpływ także narzędzia wpływu społecznego, takie jak:

·                     reguła wzajemności,

·                     reguła konsekwencji i zaangażowania,

·                     reguła społecznego dowodu słuszności,

·                     reguła lubienia,

·                     reguła autorytetu,

·                     reguła niedostępności.

Pamiętaj o nich i analizuj, czy któraś z nich nie wpływa na podejmowane przez Ciebie decyzje.

Warto też uświadamiać sobie, jakie wartości są dla nas priorytetowe i mają duży udział w tym, jakie decyzje podejmujemy. W tych obszarach, które są dla nas ważne, ale nie dają nam wystarczającej satysfakcji, trzeba podejmować decyzje szczególnie świadomie i po gruntownym przemyśleniu.

6.2. Stosowanie zasad podejmowania decyzji

Teraz poznasz zasady, których zastosowanie może Ci pomóc podczas podejmowania decyzji. Najpierw poznasz metodę, dzięki której uporządkujesz swoje decyzje według hierarchii ich ważności oraz poznasz cechy dobrze sformułowanej decyzji. Następnie poznasz etapy procesu podejmowania decyzji. Na końcu zaś zapoznasz się z techniką, dzięki której upewnisz się, że podjęta przez Ciebie decyzja realizuje wszystkie Twoje cele.

6.2.1. Zasady podejmowania decyzji

Decyzje można klasyfikować ze względu na ich strukturę, przyczyny i warunki, w jakich zostały podjęte, czy uczestnictwo innych osób (czy zostały podjęte indywidualnie, czy w grupie). To ostatnie kryterium jest szczególnie ważne z punktu widzenia kształtowania umiejętności osobistych.

Podejmowane decyzje wpływają na naszą przyszłość. Gdy możemy ustalić, które z nich są ważne, a które nie, mamy pod kontrolą proces decydowania. W sytuacji jednak, gdy nawarstwia nam się dużo zadań i nie jesteśmy w stanie ich opanować, warto wykorzystać metodę pięciu pudełek.

1. duże pudełko - decyzje które muszę podjąć, rozkładam na 4 mniejsze pudełka:
2. przełóż – czas wykonania decyzji może być przesunięty,
3. deleguj – decyzje które można komuś przekazać,
4. przekształć – decyzje które można uprościć, zmienić ich sens,
5. odrzuć – decyzje z których możesz zrezygnować, odmówić ich realizacji.

Jeżeli uporządkowałeś już swoje decyzje, zastanów się, czy są one:

1. Trafne i merytorycznie właściwe.
2. Akceptowane przez zainteresowanych.
3. Uczciwe i etyczne.

6.2.2. Etapy procesu podejmowania decyzji

Załóżmy, że podjęta przez Ciebie decyzja jest trafna, akceptowana przez inne osoby i etyczna. Chcesz ją podjąć w najwłaściwszym ku temu momencie. Czy da się to zrobić?

Zbadanie dobrego momentu podjęcia decyzji nie jest możliwe. Często nawet nie jesteśmy go świadomi. Dlatego zamiast go szukać, należy skupić się na całym procesie podejmowania decyzji. 

1.      rozpoznanie sytuacji

2.      ustalenie kryteriów decyzji

3.      przypisanie rangi poszczególnym kryteriom

4.      zebranie informacji

5.      opracowanie puli rozwiązań problemu

6.      analiza poszczególnych rozwiązań i podjęcie decyzji

7.      wdrożenie decyzji

8.      ocena skuteczności decyzji

Stosując się do przedstawionego modelu będziesz mieć większą kontrolę nad popełnianymi błędami, Twoje decyzje będą optymalne i będziesz mieć lepsze samopoczucie po ich podjęciu.

Ten schemat jest zalecany podczas podejmowania decyzji. Pamiętaj jednak, że w trakcie jego realizacji mogą pojawić się czynniki, które ograniczą Twoją możliwość realizacji danej decyzji. W takim przypadku podstawą do jej podjęcia jest poszukanie pierwszego zadawalającego rozwiązania. Jeśli minimum warunków w ważnych dla Ciebie sferach jest zapewnionych, to znaczy, że podjąłeś ją w słuszny sposób.

6.2.3. Style podejmowania decyzji

1. Styl analityczny - podejmujesz decyzje na podstawie dużej ilości informacji, rozważając i analizując wiele możliwości i według ściśle określonego planu. Jesteś rozważny i umiesz radzić sobie z problemami.
2. Styl intuicyjny - do swoich decyzji podchodzisz w sposób twórczy. Masz na uwadze ogólny obraz sytuacji i swobodnie przechodzisz z jednego do drugiego etapu podejmowania decyzji.
3. Styl dyrektywny - w procesie podejmowania decyzji dążysz do racjonalności. Nie potrzebujesz dużej ilości informacji do podjęcia decyzji. Dlatego dokonujesz ich szybko.
4. Styl behawiorystyczny - potrafisz współpracować z innymi osobami. Podczas podejmowania decyzji bierzesz pod uwagę ich zdanie i zabiegasz o akceptację dla swoich pomysłów. 

Pamiętaj, że nie ma lepszych i gorszych stylów podejmowania decyzji. To czy Twój styl okaże się skuteczny, zależy od Twojej sytuacji.

6.2.4. Technika podejmowania decyzji

Jeżeli chcesz podejmować dobre decyzje, musisz nauczyć się osiągać mądre kompromisy. Im bardziej złożona będzie Twoja decyzja pod względem celów, które musi spełniać, i możliwości, które masz do rozważenia, tym będzie ona trudniejsza.

Aby podjęcie nawet tak trudnej decyzji nie stanowiło dla Ciebie problemu, zastosuj technikę równych zmian. Dzięki niej osiągniesz kompromis pomiędzy różnymi celami, które kierują Twoją decyzją.

Cele	Opcje
	p. Alina	p. Wiesia	p. Magda
Rodzaj zatrudnienia	Praca tylko w sezonie wakacyjnym	Praca na pełen etat z możliwością przedłużenia umowy	Praca na pełen etat z możliwością przedłużenia umowy
Możliwe godziny pracy	Możliwość pracy w godzinach otwarcia lokalu	10-20	Możliwość pracy w godzinach otwarcia lokalu
Doświadczenie w pracy	niskie	duże	Średnie

Opisana technika nie zmieni skomplikowanej decyzji w prostą. W dalszym ciągu będziesz musiał dokonywać trudnych wyborów. Jednak dzięki uproszczeniu i skodyfikowaniu powtarzalnych elementów procesu osiągania kompromisu, pozwoli Ci skupić się na najważniejszym procesie podejmowania decyzji, czyli określeniu prawdziwej wartości, jaką przyniosą Ci poszczególne opcje.

6.2.5. Podsumowanie

Zanim zaczniesz realizować swoje decyzje, uporządkuj je według hierarchii ich ważności. Możesz to zrobić za pomocą metody pięciu pudełek. Sprawdź także, czy są one:

·                     trafne i merytorycznie właściwe,

·                     akceptowane przez wszystkich zainteresowanych,

·                     uczciwe i etyczne.

Pamiętaj, że podejmowane przez Ciebie decyzje są procesem, w którym można wyróżnić następujące etapy:

1. Rozpoznanie sytuacji.
2. Ustalenie kryteriów decyzji.
3. Przypisanie rangi poszczególnym kryteriom.
4. Zebranie informacji.
5. Opracowanie puli rozwiązań problemu.
6. Analiza poszczególnych rozwiązań i podjęcie ostatecznej decyzji.
7. Wdrożenie decyzji.
8. Ocena skuteczności podjętej decyzji.

Podejmując decyzje bierz także pod uwagę swój styl decyzyjny. Może on być:

• dyrektywny,
• analityczny,
• intuicyjny,
• behawiorystyczny.

Sprawdź również, czy Twoje decyzja jest na pewno dobra i uwzględnia wszystkie cele, które zamierzasz zrealizować. Możesz to zrobić według techniki równych zmian.

6.3 Twórcze podejmowanie decyzji

Na tym etapie dowiesz się, w jaki sposób możesz wspomagać twórcze myślenie, podejmowanie decyzji, a także konstruktywne rozwiązywanie problemów.

Na początku lekcji wyjaśnimy, co jest podstawą kreatywności w podejmowaniu decyzji. Następnie poznasz metody twórczego rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji, takie jak:

·                     burza mózgów,

·                     diagram ryby,

·                     kontrolna lista pytań,

·                     myślenie lateralne,

·                     myślenie dedukcyjne.

Pod koniec dowiesz się, jakie są najczęstsze błędy popełniane przy podejmowaniu decyzji. Dzięki ich poznaniu i zrozumieniu, będziesz mógł ich uniknąć w przyszłości.

6.3.1. Istota kreatywności i twórczego myślenia w procesie podejmowania decyzji

W procesie podejmowania decyzji istotnym elementem jest umiejętność analizowania i zbierania faktów, które potem umiejętnie, twórczo możemy wykorzystać do podjęcia dobrej decyzji. 
Wiemy już, że generowanie pomysłów rozwiązania jest procesem kluczowym w podejmowaniu decyzji. Pytanie tylko, jak doskonalić i stymulować podejmowane decyzje?

Do najczęściej stosowanych metod podejmowania decyzji należą:

·        metody stymulujące twórcze myślenie (burza mózgów, mind mapy, myślenie lateralne),

·        metody polegające na lepszym zrozumieniu problemu i kontekstu (kontrolna lista pytań, diagram ryby, myślenie dedukcyjne).

Jak rozwijać twórcze reakcje na problemy?

1. myśl analogiami
2. czyń obcym to co Ci jest znane
3. poszerz zakres swoich poszukiwań
4. wzbudź w sobie ciekawość
5. miej oczy szeroko otwarte
6. słuchaj w poszukiwaniu pomysłów
7. notuj
8. testuj swoje założenia
9. ćwicz sztukę twórczego myślenia
10. nie czekaj na natchnienie
11. naucz się tolerować niejednoznaczności

6.3.2. Wybrane metody twórczego rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji

1. Burza mózgów
2. Diagram ryby zwany też wykresem rybiej ości (na ościach są kategorie przyczyn, na mniejszych przyczyny, głowa to główny problem lub cel do osiągnięcia) lub od nazwiska swojego twórcy diagramem Ishikawy, jest to wykres przyczynowo skutkowy. Pomaga on uporządkować przyczyny, podzielić je na grupy, na przykład zgodnie z zasadą 5M+E:
• człowiek (Man),
• materiał (Material),
• sprzęt/maszyna (Machine),
• stosowana metoda (Method),
• kierownictwo (Management),
• środowisko/otoczenie (Environment).

Kategorie przyczyn są następnie dzielone na poszczególne przyczyny. Dzięki temu łatwo dostrzec zależności pomiędzy głównym problemem, a daną przyczyną. Lepsze poznanie problemu i przejrzystość jego prezentacji pozwala łatwo wskazać miejsca o istotnym znaczeniu czy też brakujące elementy.

3. Metodą analogiczną do diagramy ryby jest mind mapa Na środku kartki zapisujemy problem, oczywiście w formie pytania, np. Jak sprawnie podejmować decyzje?, i opracowując go przestrzennie, zajmujemy się głównymi kategoriami rozpatrywania problemu:

·        błędy i pułapki (zasada dostępności, zakotwiczenie, nadmierna pewność siebie, reprezentatywność)

·        etapy (rozpoznanie sytuacji, ustalenie kryteriów, przypisanie wag)

·        czynniki (emocje, ludzie, wartości)

·        techniki (równe zmiany, diagram ryby, mind mapy, kontrolna lista pytań)

·        style (behawiorystyczny, koncepcyjny, analityczny)

Kolejnymi metodami twórczego rozwiązywania problemów są: 

·                     kontrolna lista pytań,

·                     myślenie lateralne i 

·                     myślenie dedukcyjne.

Kontrolna lista pytań służy systematycznemu i uporządkowanemu zebraniu informacji w postaci odpowiedzi na ustaloną liczbę pytań:

1. Jaka jest istota problemu? (należy ująć problem w jednym zdaniu w postaci pytania)
2. Dlaczego to stanowi problem?
3. Dlaczego ta sprawa stanowi problem dla mnie/naszego zespołu?
4. Co już próbowano zrobić w tej kwestii?
5. Co chcemy osiągnąć?

Myślenie lateralne to sposób myślenia, w którym mózg jest zmuszony do wyjścia poza rutynowe myślenie. Gdy nasz mózg będzie miał bodziec do nierutynowego myślenia, będzie bardziej twórczy. Przykładem zagadki rozwijającej myślenie lateralne jest następujące zadanie: 5 5 5= 550. Za pomocą jednej kreski spowoduj, by była to prawda. Tylko nie przekreślaj znaku równości, bo to jest schematyczne myślenie.

Np. 5+5+5=500 => 545+5=500

Myślenie dedukcyjne pobudza naszą lewą półkulę odpowiedzialną za analizowanie informacji. W rozumowaniu dedukcyjnym przechodzimy od ogółu do szczegółu. Jak rozwijać myślenie dedukcyjne? Również za pomocą zagadek. Spróbuj np.: zapisać wszystkie zastosowania gazety oprócz czytania.

6.3.3. Błędy i pułapki w procesie podejmowania decyzji

W podjęciu decyzji w wielu sytuacjach musimy ocenić szanse zajścia takiego czy innego zdarzenia. Czasami jest to utrudnione, ponieważ w sytuacji decyzyjnej oceniając prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś zdarzenia możemy ulec rozmaitym złudzeniom w ocenie szans powodzenia i niepowodzenia. W tym i kolejnych ekranach zostaną opisane pułapki, w które najczęściej wpadają osoby podejmujące decyzję.

Zasada dostępności psychicznej (teoria heurystyki) mówi o tym, że ludzie uznają za bardziej prawdopodobne te zdarzenia, które jest im łatwiej sobie przypomnieć, czyli te, które występowały częściej, niedawno lub były bardziej niezwykłe, a przez to bardziej nacechowane emocjonalnie.

np. podróżowanie samolotem jest bardziej niebezpieczne niż samochodem…

Kierując się tą zasadą przeceniamy częstość zdarzeń sensacyjnych, niezwykłych widowiskowych, a nie doceniamy tych powszechnych, dlatego też:

• Jeśli coś słyszysz często nie oznacza to, że to jest prawdą, np. reklamy
• Jeśli większość osób coś robi nie oznacza o, że to jest słuszne
• Im mniej emocji towarzyszy podejmowaniu decyzji tym lepiej
• Ważne jest twórcze myślenie przy podejmowaniu decyzji, ale często dobre pomysły nie przychodzą do głowy od razu
• Nawet jeśli jakieś zdarzenie jest prawdopodobne nie oznacza to że musi wystąpić
• Wyobrażenie sobie wyniku nie oznacza że takie coś nastąpi
• Łatwiej zauważamy wkład naszej pracy jeśli wymaga ona wysiłku, dlatego raczej starajmy się myśleć pozytywnie, np. doceniajmy również wkład innych, zamiast krytykować że czegoś jeszcze brakuje.

Zasada reprezentatywności

Np. rzucajmy 20 razy monetą…wyrzucimy przykładowo 14 razy orzeł i 6 razy reszka, to jaki będzie kolejny wynik?

Jest równie prawdopodobne że wyrzucimy orła jak i reszkę…także nie należy się sugerować.

Zasada zakotwiczenia

Mamy skłonność do dokonywania oceny na podstawie pierwszych informacji (kotwicy) jakie otrzymaliśmy na dany temat, przez co niedostatecznie korygujemy naszą ocenę,

Np. wszystkie wyprzedaże właśnie na tym polegają…pierwsza cena sprzedawcy właściwie nie jest ta za którą sprzedawca właściwie oczekuje sprzedaży towaru…jest to właśnie ta kotwica, by później wabić klienta i pokazywać mu jak to dużo „oszczędza” kupując coś co jest tańsze niż zwykle.

Nadmierna pewność siebie polega na przecenianiu swoich możliwości, bagatelizowaniu ryzyka oraz zbyt wysokiej ocenie możliwości kontrolowania zdarzeń.

Pamiętaj, że każda ważna decyzja powinna być poprzedzona dokładną analizą. Nawet jeśli uznajemy coś za pewnik, dobrze jest poddać go wątpliwość, znaleźć argumenty potwierdzające sprzeczną z wyjściową tezę.

Zadaj sobie pytania: 

·                     Czy na pewno jest tak, jak myślę?

·                     Czy może być inaczej?

Niepoddawanie się pułapkom w decydowaniu zapewnia analizowanie i poddawanie w wątpliwość pewnych własnych sądów. Jest to potrzebne, by rozeznać podstawowe heurystyki, które pomagają, ale też zakłócają proces decydowania. Jeśli jesteś bardziej świadomy etapów podjęcia decyzji i wszystkich czynników, które mogą wpływać na ten proces, jesteś w stanie lepiej omijać pułapki na jakie możesz być narażony. Analizowanie i poddawanie w wątpliwość są świadomymi dedukcyjnymi procesami. To, co dopełnia i udoskonala decydowanie, jest zawarte w twórczym podejściu do życia i innych ludzi.

6.3.4. Podsumowanie

W procesie podejmowania decyzji ważna jest umiejętność analizowania i zbierania faktów oraz twórczego myślenia. Pomocne w rozwiązywaniu problemów może być zastosowanie jednej z metod:

• burza mózgów - polega na zapisywaniu wszystkich pojawiających się pomysłów, grupowaniu ich oraz dyskusji ich przydatności do rozwiązania problemu,
• diagram ryby lub mind mapa - polega na zapisaniu problemu w formie pytania i jego przestrzennym opracowaniu: podzieleniu na kategorie przyczyn, a tych - na poszczególne przyczyny,
• kontrolna lista pytań, która służy systematycznemu i uporządkowanemu zebraniu informacji w postaci odpowiedzi na ustaloną liczbę pytań.
• Pułapki, jakie na nas czyhają podczas podejmowania decyzji, to:
• zasada dostępności psychicznej - ludzie uznają za bardziej prawdopodobne te zdarzenie, które jest im łatwiej sobie przypomnieć,
• zasada reprezentatywności - jeśli uznajemy coś za bardziej prawdopodobne, będziemy uparcie tkwić przy obstawianiu danej opcji,
• zasada zakotwiczenia - mamy skłonność do dokonywania oceny na podstawie pierwszych informacji (kotwicy), jakie otrzymaliśmy na dany temat,
• nadmierna pewność siebie - polega na przecenianiu swoich możliwości, bagatelizowaniu ryzyka oraz zbyt wysokiej ocenie możliwości kontrolowania zdarzeń.

Źródło:

Projekt "Akademia PARP", http://www.akademiaparp.gov.pl/, dostępność dnia 20 lipca 2013r.