Umiejętności Osobiste - Inteligencja emocjonalna

3.1. Czy jesteś inteligentny emocjonalnie?

Emocje odgrywają ogromną rolę w naszym życiu. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak duży mają wpływ na to, jakie decyzje podejmujemy, jak postrzegamy świat czy jak postrzegają nas inni ludzie. Teraz dowiesz się, jak można rozwijać w sobie umiejętność rozpoznawania emocji swoich i innych, czyli tzw. inteligencję emocjonalną.

3.1.1. Czym są emocje?

Każdy z nas ma w sobie wiele emocji. Czy jednak wiemy, czym w istocie są emocje?

Emocja jest reakcją naszego organizmu na bodźce pochodzące z wewnątrz lub zewnątrz. Emocje mogą być wrodzone (te, których od urodzenia potrzebujemy, aby przetrwać, np. strach) lub nabyte (takie, które uczymy się odczuwać w miarę wzrastania, np. wstyd). Ich podstawowym celem jest zmobilizowanie organizmu do podjęcia reakcji na bodziec. Nie zawsze musi to być reakcja intensywna - wszystko zależy od siły bodźca albo od natężenia odczuwanej emocji.

Zmianę stanu emocjonalnego najczęściej manifestujemy poprzez mimikę. Za pośrednictwem spojrzenia, uśmiechu, zmarszczenia brwi, możemy pokazać wiele różnorodnych emocji, nie posiłkując się przy tym żadnym słowem czy gestem. Większość rozmówców na takie sygnały reaguje intuicyjnie - nie zdążą nawet pomyśleć, a już "czują" to, co zaraz zamierzamy im zakomunikować. Większej ekspresji emocji towarzyszy aktywność całego ciała - ze złości uderzamy w stół, z radości podskakujemy itd. Jest to naturalna reakcja - gdy odczuwamy silne pobudzenie, w jakiś sposób staramy się je rozładować.

Najczęściej spotykamy podział emocji na pozytywne (zwiększające aktywność i chęć działania) i negatywne (powodujące ucieczkę, chęć zmiany sytuacji na lepszą).

Emocje różnią się również natężeniem i czasem trwania. Czy zawsze jesteśmy albo bardzo weseli albo bardzo smutni? Nie. Jeśli zapisywalibyśmy swój stan emocjonalny na skali z podziałką, to na jednym biegunie będą emocje negatywne, na drugim pozytywne, ale środek nie będzie przecież pusty. Będzie w nim coś, czego zazwyczaj w życiu nam brakuje - spokój. To także stan emocjonalny i to bardzo ważny. Pozwala odpowiednio skupić się na wykonywanym zadaniu i wykorzystywać możliwości swojego ciała i umysłu na takie działania, które pozwolą nam realizować plany.

Emocje o silnym natężeniu, zarówno negatywne, jak i pozytywne, wiążą się z dużym pobudzeniem fizjologicznym organizmu i na dłuższą metę są podobnie męczące jak wysiłek fizyczny. Na pewno kiedyś poczułeś silny lęk, gniew czy też wszechogarniające poczucie radości. Jak się po nim czułeś? Po takim przeżyciu zazwyczaj odczuwamy fizyczne wręcz zmęczenie. Dlatego spokój jest nam wszystkim potrzebny do prawidłowego funkcjonowania.

3.1.2. Serce czy umysł - gdzie powstają emocje?

Pierwsze impulsy powodujące odczucia emocjonalne powstają w mózgu. Musimy zauważyć jakiś bodziec lub sytuację, aby poczuć emocje. Na skutek wzbudzenia komórek nerwowych przez różnego rodzaju neuroprzekaźniki uruchamia się dłuższy ciąg zachodzących w określonej sekwencji reakcji neurologicznych, hormonalnych i fizjologicznych organizmu. Końcowy efekt jest zazwyczaj podobny - choć wydaje się to dziwne, tak samo przyspiesza nam akcja serca i pocą się dłonie, jeśli wygramy w totolotka, zobaczymy coś, czego się boimy (pająk, dzikie zwierzę, rozpędzony samochód), jesteśmy na egzaminie lub rozmowie kwalifikacyjnej do nowej pracy lub spotkamy osobę, w której się zakochaliśmy. 

Jak widać emocje mają swoją fizjologiczną ekspresję, ale nie wystarcza ona do tego, aby je ocenić. Konieczny jest jeszcze jeden element - ocena poznawcza, czyli to, co myślimy o danej sytuacji, w jaki sposób ją interpretujemy.

To, co naszym zdaniem czujemy w sercu, ma swój bezpośredni początek w umyśle. Gdybyśmy nie potrafili myśleć, nie moglibyśmy również odczuwać.

3.1.3. Czym jest inteligencja emocjonalna?

Inteligencja emocjonalna to umiejętność rozpoznawania, nazywania i interpretowania emocji odczuwanych przez siebie i inne osoby. Bezpośrednim efektem posiadanej inteligencji emocjonalnej jest umiejętność kontrolowania swoich stanów emocjonalnych, kierowania własnymi odczuciami i rozumienie ich. Dzięki rozwiniętej inteligencji emocjonalnej nabywamy szczególnych umiejętności bardzo pomocnych w codziennym życiu. Pozwolą nam one lepiej przystosowywać się do sytuacji, które z jednej strony mogą powodować silne emocje, a z drugiej wymagają sprawnego myślenia i wykazania się wiedzą lub umiejętnościami, aby końcowy efekt przyniósł polepszenie sytuacji wyjściowej i pozwolił nam na osiągniecie zamierzonych rezultatów. Oczywiście w każdej takiej sytuacji potrzebne nam będą również inne zasoby, takie jak chociażby wiedza zawodowa lub doświadczenie z podobnych, minionych zdarzeń, ale dzięki inteligencji emocjonalnej będziemy mogli je lepiej wykorzystać - dopasować swój poziom napięcia i stan emocjonalny do wymogów sytuacji, profesjonalnie rozwiązać problem.

Z czego się składa inteligencja emocjonalna?

1. kierowanie emocjami (samokontrola)
2. świadomość emocjonalna (samoświadomość)
3. zdolność do motywowania się (automotywacja)
4. rozpoznawanie stanów emocjonalnych innych osób (empatia)
5. nawiązywanie i podtrzymywanie relacji z innymi ludźmi

3.1.4. Czy inteligencji emocjonalnej można się nauczyć?

Każdy człowiek posiada inteligencję emocjonalną w mniejszym lub większym stopniu. Jest to bardzo dobry punkt wyjścia do jej rozwijania i kształcenia. Warto jest zainwestować w to swój wysiłek. Dlaczego?

Inteligencja emocjonalna jest ważnym elementem składowym osiąganego sukcesu. Ani duża ilość książkowej wiedzy, ani wysoki iloraz inteligencji (IQ) nie wystarczają do zdobycia dobrej pracy czy osiągnięcia sukcesu - potrzebny jest jeszcze dodatkowy element, który podpowie, jak je wykorzystać w praktyce, jak rozmawiać ze współpracownikami, jak pracować w zespole. To wszystko można osiągnąć właśnie dzięki inteligencji emocjonalnej. 

Kapitał początkowy inteligencji emocjonalnej mamy. Dzięki własnej pracy możemy go powiększać, a dzięki wiedzy - odpowiednio wykorzystywać. Nasz mózg jest wyjątkowo pojemny i plastyczny. Aż do starości możemy ciągle zdobywać nową wiedzę i umiejętności. Warto o tym pamiętać i poszukać w sobie ciekawości świata i siebie. Wtedy rozwijanie nowej umiejętności sprawi nam radość, a to z kolei przyczyni się do jeszcze lepszych wyników - niewiele jest nagród tak skutecznych, jak zadowolenie z siebie i własnych osiągnięć.

Dzięki wprawie i ćwiczeniom naturalne zasoby inteligencji emocjonalnej są wzmacniane i lepiej wykorzystywane. Podstawą do zwiększenia swojej inteligencji emocjonalnej jest samoobserwacja. Musisz dobrze poznać siebie, aby wiedzieć, co jest Twoim słabym, a co silnym punktem. Nad czym warto popracować, a co już możesz uznać za swój sukces. 

Oczywiście można to osiągnąć przy pomocy specjalistów z zewnątrz (coacha, terapeuty, przewodnika duchowego), ale tak naprawdę będą oni tylko wskazywali kierunek poszukiwań. Nie zapominaj, że Twój umysł jest wystarczającą skarbnicą wiedzy o samym sobie. Spróbuj zastanowić się nad sobą i swoimi przeżyciami. Najpierw ogólnie, aby zobaczyć całość emocjonalnego funkcjonowania.

Spróbuj odpowiedzieć na zestaw pytań (najlepiej na piśmie, aby w każdej chwili można było sięgnąć po notatki):

·                     Jakie uczucia dodają Ci energii i ochoty do działania?

Zadowolenie, spokój, radość z bycia z bliskimi osobami, podniecenie związane z nowym projektem

·                     Jakie emocje odbierają Ci energię i chęć działania?

Lęk, zniechęcenie

·                     Jakie sytuacje najczęściej powodują u Ciebie negatywne emocje?

Gdy ktoś powie mi cos niemiłego, gdy działam pod silną presją, gdy mam za dużo rzeczy do zrobienia

·                     Co najczęściej pomaga Ci lepiej się poczuć w nieprzyjemnych sytuacjach?

Myśl o moim ogrodzie, spacer, słuchanie łagodnej muzyki

·                     Czy stosujesz jakąś metodę kontrolowania emocji? Na ile jest ona skuteczna?

Rozmawiam z bliskimi osobami-zazwyczaj to pomaga

Teraz dokonaj analizy bardziej szczegółowo, w odniesieniu do konkretnej sytuacji z niedalekiej przeszłości. Takiej, która wyzwoliła w Tobie duże emocje i wymagała podjęcia konkretnego działania.

·                     Opisz zdarzenie, które wywołało w Tobie silne emocje.

·                     Co pomyślałeś o tej sytuacji?

·                     Jakie emocje odczułeś?

·                     Jakie działania podjąłeś?

·                     Czy było to takie zachowanie, jakie zazwyczaj podejmujesz w podobnej sytuacji? Co chciałbyś w swoim zachowaniu zmienić?

Taki samoopis to pierwszy, ale bardzo ważny krok do zmodyfikowania zachowania i myślenia. Pozwoli zauważyć pewne reguły, którymi kierujesz się w emocjonujących sytuacjach, i lepiej przewidzieć następstwa Twoich odczuć.

3.1.5. Podsumowanie

Emocje to naturalna reakcja naszego organizmu na różnego rodzaju bodźce. Mogą być pozytywne i stymulować nas do działania lub negatywne i wywoływać w nas chęć ucieczki, zmiany. Silne emocje, zarówno negatywne jak i pozytywne, potrafią wywoływać w nas fizyczne wręcz zmęczenie, dlatego tak bardzo pożądany i potrzebny jest nam trzeci stan emocjonalny - spokój. Aby go uzyskać i zachować, musimy umieć rozpoznawać i kontrolować swoje emocje. Tę umiejętność nazywamy inteligencją emocjonalną.

Inteligencja emocjonalna to nie tylko rozpoznawanie własnych emocji, ale także emocji innych ludzi. To umiejętność kontrolowania swoich uczuć i zachowywania się tak, by nie ranić uczuć innych. Jest nam ona potrzebna w każdej dziedzinie życia, zarówno w sferze prywatnej, jak i zawodowej.

Każdy z nas ma pewien mniejszy lub większy zasób inteligencji emocjonalnej. Możemy go powiększać i rozwijać, tak jak każdy inny talent czy umiejętność. Pracę nad swoją inteligencją emocjonalną należy zacząć od obserwacji samego siebie.

3.2. Wykorzystaj emocje w swoim życiu zawodowym

Jak  wykorzystać inteligencję emocjonalną w swoim życiu zawodowym.

Najpierw poznasz wpływ emocji na podejmowane przez Ciebie decyzje. Następnie dowiesz się, czy kierowanie się inteligencją emocjonalną może zagwarantować Ci sukces w życiu zawodowym i prywatnym.

3.2.1. W jaki sposób emocje wpływają na podejmowanie decyzji?

Każdej podejmowanej przez nas decyzji towarzyszą emocje.

Jeżeli mają niewielki potencjał, szybko o nich zapominamy i nie bierzemy ich pod uwagę w procesie decyzyjnym.

Jednak w przypadku silnego pobudzenia emocjonalnego, zarówno pozytywnego jaki i negatywnego, emocje mają duży wpływ na podjętą przez nas decyzje. Kierując się emocjami zaczynamy działać prawie instynktownie, co może mieć dla nas różne konsekwencje.

W przypadku podejmowania decyzji w stanie silnego pozytywnego pobudzenia emocjonalnego albo widzimy wszystko w różnych barwach i bagatelizujmy negatywne strony, albo staramy się ich w ogóle nie zauważać. To właśnie pod wpływem pozytywnych emocji często pochopnie podejmujemy różnego rodzaju wyzwania, nie myśląc o ich konsekwencjach.

Jak widzisz, zarówno negatywne, jak i pozytywne emocje mogą zaburzyć zwykły proces podejmowania decyzji. O ile konsekwencje takich decyzji da się załagodzić, nie będą one mieć długofalowych skutków. Jednak nie zawsze można łatwo naprawić szkody wynikające ze źle podjętej decyzji.

Na pewno w Twoim życiu zawodowym zdarzały się sytuacje, kiedy musiałeś podjąć ważną decyzję, a Twoja pomyłka mogła Cię wiele kosztować. Nadmierne emocje mogą w takich sytuacjach jedynie zaszkodzić. Co zatem zrobić, aby emocje nie zaszkodziły, a nawet pomagały w karierze?

3.2.2. Wpływ inteligencji emocjonalnej na sukces

Aby emocje nie były wrogiem, ale Twoim sprzymierzeńcem w życiu zawodowym, musisz nauczyć się rozwijać i wykorzystywać swoją inteligencję emocjonalną.

Osoby o większej inteligencji emocjonalnej lepiej radzą sobie w trudnych sytuacjach życiowych, po okresie adaptacji do nowej sytuacji wykazują się większą elastycznością, lepiej korzystają z pozostałych dostępnych zasobów i rodzajów wsparcia i szybciej wracają do równowagi i normalnego funkcjonowania. Wysoka inteligencja emocjonalna pomaga także w osiąganiu lepszych wyników w nauce i pracy zawodowej. Menedżerowie i osoby kierujące dużymi grupami (liderzy) wykazujący dużą inteligencję emocjonalną potrafią lepiej zaplanować działania, rozdzielić zadania i zmotywować siebie i członków zespołu do pracy, co skutkuje lepszymi wynikami działań.

W jaki sposób inteligencja emocjonalna pomaga nam w osiąganiu sukcesów? 
Jak pamiętasz z poprzedniej lekcji, inteligencja emocjonalna to umiejętność rozpoznawania emocji i ich kontrolowania w taki sposób, aby pozwoliły nam one na jak najlepsze funkcjonowanie i samorealizację. Innymi słowy, poznawanie i kontrolowanie własnych emocji sprawia, że możesz albo wykorzystywać je w odpowiedni sposób, albo niwelować ich niekorzystny wpływ na podejmowane przez Ciebie decyzje.

Aby móc realizować swoje plany, dobrze jest nauczyć się korzystać z zasobów swojej inteligencji emocjonalnej. Pamiętaj, że niektóre z nich posiadasz już na starcie. Wzmacniaj i udoskonalaj je w aspektach, w których tego wymagają, poprzez pracę nad sobą i kontrolowaniem swoich emocji. Dzięki temu będziesz podejmować dobre decyzje i przybliżysz się do osiągnięcia sukcesu!

3.2.3. Podsumowanie

Każdej podejmowanej przez Ciebie decyzji towarzyszą emocje. Jeżeli ich potencjał jest wysoki, mogą mieć silny wpływ na Twój ostateczny wybór. Dlatego staraj się kontrolować swoje emocje oraz korzystać z zasobów swojej inteligencji emocjonalnej. Aby to zrobić, wzmacniaj i udoskonalaj te zasoby, które już posiadasz. Bierz udział w różnego treningach i warsztatach kształcących Twoje umiejętności interpersonalne i ciągle pracuj nad sobą.

3.3 Kieruj własnymi emocjami

Wiesz już, czym jest inteligencja emocjonalna oraz jak wykorzystać emocje w życiu zawodowym. Teraz dowiesz się, jak radzić sobie z pojawiającymi się negatywnymi emocjami.

3.3.1. Jak myśli wpływają na emocje?

Elementem niezbędnym do powstania emocji jest nasze myślenie. Innymi słowy to, że jakiś fakt zaistniał, nie jest wystarczające do odczucia emocji. Musimy go jeszcze zauważyć i odpowiednio zinterpretować. 

Każdy z nas ma wiele niezdrowych nawyków językowych, którymi posługuje się na co dzień w swoim dialogu wewnętrznym. Dialog wewnętrzny to nic innego jak myślenie, prowadzenie rozmowy z samym sobą "w głowie". Nauczyliśmy się tego nieświadomie i musimy się spokojnie wsłuchać w siebie, aby to sobie uświadomić. Sam dialog wewnętrzny jest normalnym zjawiskiem, jednak nawyki z nim związane mogą mieć negatywny wpływ na nasze emocjonalne funkcjonowanie.

Zastosowanie zdrowego sposobu mówienia jest najłatwiejszym i najtańszym sposobem zmiany negatywnych nawyków myślowych.

Często mówimy: "On mnie denerwuje." "To mnie złości." itd. Jednak tak na prawdę "to" lub "on" nie powodują powstawania żadnych uczuć. Ty my poprzez własne myśli i przekonania o "tym," "nim," "nich" tworzymy emocje. W wielu wypadkach jedyną rzeczą, którą trzeba zmienić, by poczuć się lepiej, jest zmiana własnych przekonań o tym, co "to," "on," "oni" zrobili lub powiedzieli. Obserwując jakąś sytuację mamy wolny wybór: możemy pomyśleć o niej w stary wypróbowany sposób, a którym już wiemy, że może przynieść straty, albo wypróbować coś nowego. Coś, co pomoże nam osiągnąć zamierzony cel i czuć się przy tym lepiej niż dotychczas.

3.3.2. Co zrobić, aby móc wpływać na emocje?

Nie można powiedzieć, że jedne emocje są potrzebne, a inne nie. Radość, smutek, strach, zadowolenie, satysfakcję czy wstyd powinniśmy i będziemy odczuwać w ważnych dla nas momentach. Zarówno w domu jaki i w pracy. Ważne jest, aby móc czerpać z nich to, co dobre (chęć do działania, naukę na przyszłość) i przydatne w realizacji obranego celu, a nie pozwolić, aby smutek lub złość po niepowodzeniu zablokowały naszą zdolność myślenia i poszukiwania nowych rozwiązań problemu.

Mając świadomość tego, skąd emocje się biorą, jaki sposób myślenia sprzyja ich złagodzeniu, a jaki potęguje niechciane pobudzenie, możemy trenować samokontrolę emocjonalną. Jak regulować odczuwane emocje? Używając tego samego, co jest potrzebne, aby w ogóle powstały - myślenia.

Przeprowadzenie samoanalizy emocjonalnej pozwala na:

·                     zidentyfikowanie myśli, odczuć emocjonalnych i działań;

·                     sprawdzenie, czy myśli, odczucia i działania są racjonalne i prowadzą Cię do ustalonego celu;

·                     nauczenie się nowych sposobów myślenia, odczuwania emocjonalnego, a tym samym zwiększenie inteligencji emocjonalnej.

By myślenie było zdrowe, musi spełnić równocześnie co najmniej trzy z pięciu zasad - 

1. jest oparte na oczywistych faktach
2. najlepiej pomaga mi chronić życie i zdrowie
3. najlepiej pomaga mi osiągnąć krótko i długoterminowe cele
4. pomaga mi uniknąć najbardziej niepożądanych konfliktów
5. pomaga mi odczuwać emocje które chcę odczuwać

3.3.3. Jak sobie radzić z nagłą niepożądaną emocją?

Na pewno nie raz będą Cię spotykały wydarzenia, na które nie będziesz przygotowany. Nie zawsze będzie czas na metody opisowe. Potrzebujesz zatem czegoś, co pozwoli Ci pomimo wzburzenia zachować "zimną krew" i podjąć odpowiednie działania. Naucz się szybkiego uspokojenia negatywnych emocji przy użyciu prostych ćwiczeń:

1. Unieś ręce w górę i skrzyżuj z tyłu głowy. Przyciśnij ręce mocno do głowy, a głową napieraj na ręce napinając mięśnie karku i ramion. Staraj się przez moment utrzymać napięcie mięśni. Następnie rozluźnij mięśnie karku, połóż ręce na udach. Ściągnij łopatki i napnij mięśnie pleców.
2. Wciągnij brzuch i napnij jego mięśnie.
3. Napnij mięśnie pośladków i ud.
4. Napnij łydki i mocno oprzyj stopy o podłogę.

Podczas każdego ćwiczenia staraj się przez chwilę utrzymać napięcie mięśni, a następnie powoli je rozluźnić. Zwróć uwagę na spokój wewnętrzny, pojawiający się wraz z osłabieniem napięcia mięśni. Oddychaj spokojnie i równomiernie. Wdychaj i powoli wydychaj powietrze. Przy wdechu licz do czterech, zatrzymaj powietrze na chwilę w płucach, wydychaj licząc do czterech.

3.3.4. Podsumowanie

Do odczuwania emocji potrzebne jest nie tylko zaistnienie jakiegoś faktu, ale też nasza jego interpretacja. Możemy wpływać na nasze postrzeganie niemiłych sytuacji tak, aby nie zawładnęły nami negatywne emocje.

Pierwszym ze sposobów jest zmiana sposobu wyrażania myśli, czyli zastosowanie zdrowej semantyki. 
Ćwicz zdrowe myślenie. Pamiętaj, że powinno być one:

·                     oparte na oczywistych faktach,

·                     pomocne w osiąganiu celów,

·                     chroniące przed stresem,

·                     pomocne w unikaniu najbardziej niepożądanych konfliktów z innymi ludźmi,

·                     pomoce w odczuwaniu pożądanych emocji.

Źródło:

Projekt "Akademia PARP", http://www.akademiaparp.gov.pl/, dostęp dnia 20 lipca 2013r.